احوال و آثار عبدالقادر گیلانی و بررسی و مقایسة پیرنامه‌های نوشته‌شده دربارة او تا قرن دهم هجری قمری

عبدالقادر گیلانی، عارف قرن پنجم و ششم هجری قمری، از مشایخی است که پیرنامه‌های زیادی به فارسی و عربی دربارة او نوشته‌شده‌است. با توجه به اهمیت پیرنامه‌ها در شناخت احوال، اقوال و عقاید عبدالقادر گیلانی، در این مقاله کوشش شده‌است تا احوال و آثار وی با استفاده از این پیرنامه‌ها و نیز کتب تاریخی معتبر، معرفی و آنگاه ویژگی‌های کلی پیرنامه‌های نوشته‌شده دربارة این شیخ بزرگ تا قرن دهم هجری قمری بررسی شود. پیرنامه‌های مورد بحث عبارتند از: بهجةالأنوار و معدن‌الأسرار، ترجمة خلاصةالمفاخر، قلائدالجواهر، مناقب غوثیه و غبطةالناظر فی ترجمة الشیخ عبدالقادر الجیلانی. نتایج حاصل از پژوهش گویای آن است که چنین کتاب‌هایی بدین دلیل که برای عموم مردم نوشته شده‌اند، نثری ساده و بیتکلف دارند و برای بزرگ جلوه‌ دادن شخصیت عبدالقادر، رفتار و کراماتی برخلاف اقوال و اندیشة نمایان در آثارش به وی نسبت داده‌اند و نیز منبع تمام پیرنامه‌های مذکور، نخستین پیرنامة نوشته‌شده دربارة عبدالقادر یعنی بهجةالأنوار و معدن‌الأسرار است. همة این کتاب‌ها تحمیدیه‌ای در ستایش خدا و پیامبر اکرم(ص)، و نیز زنان در تمام آن‌ها جز مناقب غوثیه، جایگاه والایی دارند.